ηλεκτροχημεία

Το τμήμα της χημείας (ή ακριβέστερα της φυσικοχημείας) που αφορά τη χημική και ηλεκτρική συμπεριφορά των ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων (βλ. λ. ηλεκτρόλυση). Πιο γενικά, στον όρο η. συμπεριλαμβάνονται όλες οι αντιδράσεις μεταξύ χημικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Οι χημικές αντιδράσεις στα διαλύματα των ηλεκτρολυτών συμβαίνουν αποκλειστικά μεταξύ των ιόντων, δηλαδή οι ουσίες εκδηλώνουν τη χημική δραστικότητά τους σε υδάτινο διάλυμα αφού πρώτα υποστούν ηλεκτρολυτική διάσταση. Από τη μελέτη της χημείας και της δομής του ατόμου προκύπτει εξάλλου ότι πολλά στοιχεία παρουσιάζουν διάφορους βαθμούς σθένους: στο διάλυμα είναι δυνατές οι αντιδράσεις που επιτρέπουν τη μετατροπή –με αντιστρεπτό τρόπο– ενός ιόντος από μια ιονική κατάσταση σε άλλη με μια εναλλαγή των ηλεκτρονίων (π.χ. Fe⁺⁺⁺ + e^- <=> Fe⁺⁺, όπου το e^- παριστάνει το ηλεκτρόνιο). Η η., με τη μελέτη των γαλβανικών στοιχείων ή στηλών, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον μηχανισμό αυτού του τύπου των αντιδράσεων σε διάλυμα και πιο γενικά να βρούμε –με μια ποσοτική μελέτη– μια ακριβή συσχέτιση μεταξύ χημικής ενέργειας και ηλεκτρικής ενέργειας. Ονομάζεται γαλβανικό στοιχείο ή στήλη μία διάταξη που αποτελείται από ένα ή περισσότερα ηλεκτρολυτικά διαλύματα, μέσα στα οποία είναι εμβαπτισμένα ηλεκτρόδια από μέταλλο ή γραφίτη. Η χημική ενέργεια (ή οποιαδήποτε άλλη μορφή δυναμικής ενέργειας) που συμμετέχει στις αντιδράσεις που συμβαίνουν στο στοιχείο μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελέτη αυτών των μετασχηματιστών είναι το αντιστρεπτό των φαινομένων που συμβαίνουν μέσα στο γαλβανικό στοιχείο (ένα φαινόμενο είναι αντιστρεπτό όταν είναι πάντοτε δυνατόν να αντιστρέψουμε τη φορά της πορείας του). Καθένα από τα δύο ηλεκτρόδια ή ακριβέστερα από τα δύο γαλβανικά ημιστοιχεία κατέχει δική του δυναμική ενέργεια μετατρέψιμη σε ηλεκτρική ενέργεια: η ηλεκτρεγερτική δύναμη του γαλβανικού στοιχείου (που συμβολίζεται με ΗΕΔ) είναι η ποσότητα της ενέργειας που το στοιχείο ή η στήλη είναι σε θέση να προσφέρει και αντιστοιχεί στη διαφορά δυναμικής ενέργειας των δύο ηλεκτροδίων πολλαπλασιαζόμενη επί την ποσότητα του ηλεκτρισμού που συμμετέχει στα φαινόμενα. Τα ηλεκτρόδια υποδιαιρούνται σε τρεις τύπους: 1) μέταλλο εμβαπτισμένο στο διάλυμα των ιόντων του (αντιστρεπτό σε σχέση προς το κατιόν)· 2) μέταλλο σε επαφή με το αδιάλυτο άλας του εμβαπτισμένο σε διάλυμα διαλυτού άλατος με το ίδιο ανιόν (αντιστρεπτό σε σχέση προς το ανιόν)· 3) μέταλλο που δεν προσβάλλεται, εμβαπτισμένο σε διάλυμα που περιέχει ιόντα του ίδιου χημικού είδους αλλά διαφορετικού σθένους (π.χ. Fe⁺⁺⁺ και Fe⁺⁺), δηλαδή ηλεκτρόδιο οξειδοαναγωγής. Μέχρι να ανακαλυφθεί το στοιχείο του Βόλτα (1799) και μέχρι την εποχή που έγιναν οι πρώτες εφαρμογές του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος στα διαλύματα ηλεκτρολυτών, οι επιστήμονες προσπαθούσαν να βρουν μια συσχέτιση μεταξύ της χημικής και της ηλεκτρικής ενέργειας. Τη δυνατότητα μετατροπής της χημικής ενέργειας σε ηλεκτρική ερεύνησε με μεγάλη επιμονή ο Γουίλαρντ Γκιμπς (1875) και, ανεξάρτητα, ο Χέρμαν φον Χέλμχολτς (1882), οι οποίοι βεβαίωσαν το γεγονός ότι η ποσότητα της ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχει μια στήλη ισούται με τη μεταβολή της ελεύθερης ενέργειας που δημιουργείται από τις αντιδράσεις που συμβαίνουν σε αυτή την ίδια τη στήλη. Ωστόσο, η υπόθεση αυτή δεν εξηγεί τη σταθεροποίηση της διαφοράς δυναμικού μεταξύ του ηλεκτροδίου και του διαλύματός του. Μια αξιοπρόσεκτη υπόθεση διατύπωσε για πρώτη φορά ο Βάλτερ Νερνστ (1889). Κάθε μέταλλο (ή μεταλλοειδές) εμφανίζει μια τάση να περάσει από ένα διάλυμα ή, ακριβέστερα, να διοχετεύσει σε αυτό μια ποσότητα ιόντων. Τα ιόντα στο διάλυμα εμφανίζουν πραγματικά μια ανάλογη τάση σε αντίστροφη φορά, τάση που τα κάνει να αποτίθενται στο στερεό μέταλλο. Ενώ η πρώτη λέγεται ηλεκτρολυτική τάση του διαλύματος, η δεύτερη –όσον αφορά τα ιόντα του διαλύματος– θεωρείται συνέπεια της οσμωτικής τους πίεσης (βλ. λ. πίεση). Σύμφωνα με την υπόθεση του Νερνστ, αν η ηλεκτρολυτική τάση του διαλύματος του μετάλλου είναι μεγαλύτερη από την τάση των ιόντων που ελευθερώνονται στο διάλυμα, έχουμε διέλευση στο διάλυμα των ιόντων του μετάλλου και αυτό παραμένει αρνητικά φορτισμένο. Στην αντίθετη περίπτωση, τα ιόντα φέρονται στο μέταλλο φορτίζοντάς το θετικά, ενώ στο διάλυμα παραμένουν ελεύθερα αρνητικά φορτία· όταν οι δύο τάσεις είναι ίσες, το μέταλλο και το διάλυμα των ιόντων του παραμένουν αδρανή (βλ. σχήμα). Σχηματίζεται με αυτό τον τρόπο ένα διπλό ηλεκτρικό στρώμα που αποτελείται από τα φορτία που υπάρχουν στο ηλεκτρόδιο και από τα ιόντα του διαλύματος τα οποία βρίσκονται σε επαφή με αυτά. Η σταθεροποίηση μιας διαφοράς δυναμικού στο γαλβανικό ημιστοιχείο θα σήμαινε συμβολή στον σχηματισμό αυτού του διπλού ηλεκτρικού στρώματος μεταξύ του μετάλλου και του διαλύματος των ιόντων του. Αυτή η υπόθεση του Νερνστ, που ίσχυσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, σήμερα έχει τροποποιηθεί μερικώς μετά τις νεότερες έρευνες. Η τάση ενός μετάλλου να στείλει ιόντα στο διάλυμα μετράται από το κανονικό του δυναμικό, που αντιπροσωπεύει το δυναμικό του ηλεκτροδίου, όταν είναι εμβαπτισμένο σε ένα κανονικό διάλυμα (που περιέχει δηλαδή ένα γραμμοϊσοδύναμο κατά λίτρο) των ιόντων του. Έγινε προσδιορισμός και κατάταξη των τιμών των κανονικών δυναμικών των περισσότερων στοιχείων και συστήθηκε η λεγόμενη ηλεκτροχημική σειρά των στοιχείων στο πάνω μέρος της οποίας τοποθετήθηκαν κατά συνθήκη τα στοιχεία που εμφανίζουν θετικά δυναμικά πολύ υψηλά (με ισχυρή τάση, δηλαδή, να διοχετεύουν θετικά ιόντα στο διάλυμα), ακολούθως τα στοιχεία με ελαττούμενα δυναμικά και τέλος τα στοιχεία με αρνητικά δυναμικά, που έχουν δηλαδή τάση να διοχετεύουν στο διάλυμα αρνητικά ιόντα. Δύο στοιχεία ενώνονται τόσο ευκολότερα όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά των κανονικών δυναμικών τους. Η ηλεκτροχημική σειρά των δυναμικών εξηγεί μερικά φαινόμενα διάβρωσης. Για παράδειγμα, ένααντικείμενο από επιψευδαργυρωμένο σίδηρο αντέχει χωρίς να οξειδωθεί μέχρι την τέλεια απομάκρυνση του στρώματος του ψευδάργυρου. Εξετάζοντας την ηλεκτροχημική σειρά, θα πιστοποιήσουμε εξάλλου ότι στο κανονικό ηλεκτρόδιο με το υδρογόνο προσδόθηκε δυναμικό μηδέν. Αυτή η συνθήκη επέτρεψε να υπολογιστούν τα κανονικά δυναμικά σχεδόν όλων των ημιστοιχείων, αν σχηματίσουμε μια στήλη με κανονικό ηλεκτρόδιο με υδρογόνο και με ένα εμβαπτισμένο στο κανονικό διάλυμα των ιόντων του. Η ηλεκτρεγερτική δύναμη μιας τέτοιας στήλης θα δώσει απευθείας το ζητούμενο δυναμικό. Για εκείνα τα ημιστοιχεία που το δυναμικό τους δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί με το ηλεκτρόδιο υδρογόνου, καταφεύγουμε στη σύγκριση με κατάλληλα ημιστοιχεία, των οποίων το δυναμικό υπολογίζεται βασικά πάντοτε σε σχέση με το ηλεκτρόδιο υδρογόνου. Υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα γαλβανικών στοιχείων, καθένα από τα οποία είναι σχηματισμένο από τον συνδυασμό δύο ημιστοιχείων· η κατάλληλη εκλογή του κάθε ημιστοιχείου εξαρτάται από την ηλεκτρεγερτική δύναμη που θέλουμε να πάρουμε από τη στήλη. Από όλους τους δυνατούς συνδυασμούς αναφέρουμε: 1) στήλες με αέρια, που αποτελούνται από δύο ημιστοιχεία αερίων του τύπου ηλεκτροδίου υδρογόνου· 2) στήλες οξειδοαναγωγής: στο διάλυμα συμβαίνει μια αντίδραση οξειδοαναγωγής, δηλαδή μια μεταφορά ηλεκτρονίων από ένα μοριακό είδος σε άλλο. Σε ένα ημιστοιχείο της στήλης έχουμε οξείδωση και στο άλλο αναγωγή· η μεταφορά των ηλεκτρονίων γίνεται με το εξωτερικό κύκλωμα. Στήλες αυτού του τύπου επιτρέπουν να μετρήσουμε απευθείας την ηλεκτρική ενέργεια χημικών ουσιών που εύκολα οξειδώνονται και ονομάζονται στήλες καυσίμουfuel cells. Η λειτουργία τους στηρίζεται στην εξίσωση των Γκιμπς-Χέλμχολτς, σύμφωνα με την οποίαη χημική ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια με μια απόδοση θεωρητικά ίση προς τη μετατροπή σε θερμότητα. Η ποσότητα της ηλεκτρικής ενέργειας που λαμβάνεται απευθείας από ένα καύσιμο είναι σχεδόν ίση προς τη θερμική του ισχύ. Η η. βρήκε τα τελευταία χρόνια σημαντικές εφαρμογές στο πεδίο της έρευνας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι μεγάλο μέρος των σύγχρονων αναλυτικών μεθόδων είναι ουσιαστικά ηλεκτροχημικές. Αν στηριχθούμε στο γεγονός ότι οι χημικές αντιδράσεις μεταξύ των ηλεκτρολυτών σε διάλυση είναι ιονικές αντιδράσεις, η γνώση της η. αποτελεί την ουσιαστική βάση για τη μελέτη και την πλήρη διερεύνηση των εκτεταμένων προβλημάτων της σύγχρονης χημικής επιστήμης. ηλεκτροχημική βιομηχανία.Πολλές βιομηχανικές μέθοδοι στηρίζονται στις αρχές της η.· μεταξύ αυτών η πιο ενδιαφέρουσα είναι εκείνη που χρησιμοποιείται για τη λήψη του υδρογόνου (H₂) και του οξυγόνου (Ο₂) σε καθαρή κατάσταση με ηλεκτρόλυση του ύδατος· η μέθοδος της ηλεκτρόλυσης των χλωριούχων αλκαλίων όπου λαμβάνουμε καυστικό νάτριο (NaOH), υδρογόνο (Η₂) και χλώριο (Cl₂)· οι μέθοδοι παραγωγής και καθαρισμού με ηλεκτρόλυση των μετάλλων, όπως o χαλκός (Cu), o ψευδάργυρος (Zn), ο χρυσός (Au) κλπ. Επίσης, με ηλεκτρολυτικές μεθόδους μπορούμε να πάρουμε τα υποχλωριώδη και χλωρικά αλκαλικά άλατα και οργανικές ενώσεις, όπως το ιωδοφόρμιο και η ισοπροπυλική αλκοόλη. Στην κατηγορία αυτή των μεθόδων περιλαμβάνονται ακόμα και εκείνες στις οποίες η ηλεκτρική ενέργεια μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια και αυτή με τη σειρά της μετατρέπεται σε χημική ενέργεια, αντιδράσεις οι οποίες σε κανονική θερμοκρασία δεν θα συνέβαιναν αυθόρμητα. Ένα παράδειγμα τέτοιων μεθόδων έχουμε στην παραγωγή του ανθρακασβεστίου (CaC₂) από άνθρακα και ενεργή άσβεστο. Αυτό είναι δυνατό με την υψηλή θερμοκρασία που αναπτύσσεται σε ειδική ηλεκτρική κάμινο. Παραγωγή υδρογόνου και οξυγόνου με ηλεκτρόλυση του ύδατος.Το υδρογόνο (Η₂) καταναλώνεται στη βιομηχανία σε σημαντικές ποσότητες στις μεθόδους σύνθεσης και υδρογόνωσης. Παράγεται από το μεθάνιο, από τα παραπροϊόντα αέρια των διυλιστηρίων, από τις μεθόδους αεριοποίησης από την ηλεκτρόλυση των χλωριούχων αλκαλίων και ηλεκτρόλυση του ύδατος (το 15% της ολικής παραγωγής). Στη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούνται γενικά διαλύματα καυστικού καλίου (ΚΟΗ) ως ηλεκτρολύτες των 28% και ηλεκτρολυτικά στοιχεία διαφόρων τύπων –μεταξύ των οποίων εκείνο που επινόησε o Φάουζερ, που αποτελείται από ένα παραλληλεπίπεδο σιδηροκιβώτιο στερεωμένο με μονωτικά εξαρτήματα σε τσιμεντένια βάση. Στο αλκαλικό διάλυμα εμβαπτίζονται διαδοχικά οι άνοδοι από νικελιούχο σίδηρο και οι κάθοδοι από σίδηρο. Τα ηλεκτρόδια αποτελούνται από τετράγωνα φύλλα με πλευρά περίπου 1 μ. και πάχος 1,5 χιλιοστό, που απέχουν μεταξύ τους. Ένας σάκος από ύφασμα αμιάντου λειτουργεί ως διάφραγμα. Το ρεύμα διοχετεύεται στα ηλεκτρόδια με ράβδους από νικελιούχο χαλκό: οι σωλήνες εξαγωγής του υδρογόνου που παράγεται βρίσκονται από τη μία πλευρά και του οξυγόνου από την άλλη. H αντίδραση διάσπασης του ύδατος είναι η ακόλουθη: Η₂Ο → Η₂ + 1/2 Ο₂ – 58,1 Kcal, δηλαδή για κάθε κυβικό μέτρο παραγόμενου υδρογόνου, έχουμε κατανάλωση περίπου 6 kWh. Το υδρογόνο και το οξυγόνο διέρχονται από πύργους έκπλυσης για την απομάκρυνση ρεύματος του ηλεκτρολύτη που παρασύρεται από το αέριο και έτσι συλλέγονται σε αεριοφιάλες. Ηλεκτρόλυση των χλωριούχων αλκαλίων.Η μέθοδος αυτή άρχισε να εφαρμόζεται στο τέλος του 19ου αι. και επικράτησε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μεθόδους για την παραγωγή καυστικής σόδας (NaOH), υδρογόνου (Η₂) και χλωρίου (Cl₂). Τα συστήματα ηλεκτρόλυσης είναι δύο: ηλεκτρόλυση με ηλεκτρόδιααπρόσβλητα και με καθόδους από υδράργυρο. Η πρώτη πραγματοποιείται σύμφωνα με την ακόλουθη βασική αντίδραση: 2NaCl + 2Η₂Ο → 2NaOH + Η₂ + Cl₂. Οι συσκευές είναι διαφόρων τύπων (Τζορντάνο-Πομίλιο, Πεσταλότσα, Ντε Νόρα, Μπιγιτέρ-Λέικαμ κλπ.), με διάφραγμα γενικά από χαρτόνι αμιάντου· σε αυτές ο ανοδικός χώρος είναι χωρισμένος από τον καθοδικό για να αποτραπεί ο σχηματισμός των υποχλωριωδών και χλωρικών σύμφωνα με τις αντιδράσεις: 2NaOH + Cl₂ → NaCl + NaClO + H₂O και 6NaOH + 3Cl₂→ 5NaCl + NaClO₃ + 3Η₂Ο. Τα στοιχεία είναι εφοδιασμένα με διατάξεις για την τροφοδότηση του διαλύματος με χλωριούχο νάτριο (αλατόνερο), για την εκφόρτιση από το υδρογόνο και το χλώριο και τη συλλογή του καυστικού νατρίου (σε 15-18%) με κατάλοιπα χλωριούχου νατρίου. Οι άνοδοι είναι από γραφίτη, ενώ η κάθοδος αποτελείται από ένα σιδερένιο πλέγμα. Ακόμα και σε αυτά τα στοιχεία το ρεύμα διοχετεύεται στα ηλεκτρόδια με ράβδους από χαλκό, που συνδέονται απευθείας με τις ανόδους του γραφίτη. Η μέθοδος με καθόδους υδραργύρου (Hg) πραγματοποιείται σύμφωνα με τις ακόλουθες αντιδράσεις: α) 2NaCl + Hg → 2Na (Hg) + Cl₂ που οδηγεί στον σχηματισμό αμαλγάματος νατρίου, το οποίο διασπάται σύμφωνα με την αντίδραση β) 2Na (Hg) + 2Η₂Ο → NaOH + Η₂ με διαχωρισμό του μεταλλικού υδραργύρου. Με τις αντιδράσεις αυτές φτάνουμε έτσι στα ίδια τελικά προϊόντα με αυτά της μεθόδου από απρόσβλητα ηλεκτρόδια. Οι συσκευές τύπου Σολβέ, Κρεμπς κλπ. αποτελούνται από χωριστά στοιχεία: μία για χλώριο, όπου γίνεται ο σχηματισμός του αμαλγάματος σύμφωνα με την αντίδραση (α), και μία για το νάτριο και υδρογόνο σε σίδηρο, όπου γίνεται η διάσπαση του αμαλγάματος σύμφωνα με την αντίδραση (β). Τα στοιχεία σχηματίζουν δύο είδη αυλακιών που συνέχονται και είναι παράλληλα· του νατρίου είναι χαμηλότερα από του χλωρίου και σε αυτό εισρέει το αμάλγαμα διά της βαρύτητας· ο υδράργυρος επαναφέρεται μηχανικά στο ανοδικό στοιχείο. Το καυστικό νάτριο που παίρνουμε με τη μέθοδο αυτή έχει περιεκτικότητα 40-50%. Το χλώριο που παίρνουμε με ηλεκτρόλυση των χλωριούχων αλκαλίων έχει ενδιαφέρουσες εφαρμογές είτε απευθείας ως αέριο είτε ως υγρό ύστερα από υγροποίηση που γίνεται με ψύξη. Καθαρισμός του χαλκού.Γίνεται με ηλεκτρολυτική μέθοδο και παραλαμβάνεται ο χαλκός σε καθαρότητα 99,9%. Ο χαλκός επικολλάται σε πλάκες (ανόδους) και λεπτές ταινίες (καθόδους). Ως ηλεκτρολύτης χρησιμοποιείται όξινος θειικός χαλκός (CuΗSO₄). Τo ιόν SO₄ προσβάλλει τα μέταλλα που σχηματίζουν το 1% ακαθαρσιών, κατά την ηλεκτρολυτική σειρά των στοιχείων (τα πλέον ηλεκτροαρνητικά), δηλαδή ψευδάργυρος, σίδηρος, νικέλιο, μόλυβδος, κασσίτερος κλπ. και τέλος ο χαλκός. Τα πλέον ευγενή μέταλλα (χρυσός, άργυρος, πλέον ηλεκτροθετικά) παραμένουν αδιάλυτα, κατακρημνίζονται στον πυθμένα των ηλεκτρολυτικών στοιχείων και παραλαμβάνονται. Στην κάθοδο των μετάλλων αποτίθεται ο καθαρός χαλκός. Καθαρισμός του ψευδάργυρου.Σχηματίζεται κατά την έκπλυση του οξειδίου του ψευδάργυρου (ZnO) με θειικό οξύ (ZnO + H₂SO₄→ ZnSO₄ + H₂O) και κατά την ηλεκτρόλυση του θειικού ψευδάργυρου(ZnSO₄ + Η₂Ο → Zn + H₂SO₄ + 1/2 Ο₂). Στα στοιχεία, οι άνοδοι αποτελούνται από ελάσματα μολύβδου που καλύπτονται από οξείδιο του μολύβδου (PbO₂) από το ανοδικό οξυγόνο. Οι κάθοδοι είναι φύλλα από αργίλιο, πάνω στα οποία αποτίθεται ο καθαρός ψευδάργυρος που μπορεί εύκολα να αποκολληθεί. Οι ακαθαρσίες (άλατα χαλκού, σιδήρου, νικελίου κλπ.) καθιζάνουν σαν μύκητες, σχηματίζοντας σύμπλοκα άλατα με προσθήκη άλλων αλάτων. Av η ηλεκτρολυτική τάση του διαλύματος του μετάλλου (Ρ) είναι μεγαλύτερη από την τάση του ιόντος να αφήσει το διάλυμα (p), τα ιόντα του μετάλλου περνούν στο διάλυμα· το μέταλλο παραμένει φορτισμένο αρνητικά και το διάλυμα θετικά. Αν Ρ είναι μικρότερη του p, συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή τα ιόντα του διαλύματος φέρονται στο μέταλλο και το φορτίζουν θετικά, ενώ στο διάλυμα παραμένουν ελεύθερα φορτία αρνητικά. Αν Ρ είναι ίση με p, το μέταλλο και το διάλυμα των ιόντων του παραμένουν αδιάφορα. Ο πίνακας αυτός είναι καταρτισμένος σύμφωνα με την αμερικανική σύμβαση, σύμφωνα με την οποία το ενδεικνυόμενο δυναμικό είναι εκείνο που αντιτίθεται στο διάλυμα· σύμφωνα με την ευρωπαϊκή σύμβαση, όμως, λαμβάνεται υπόψη το δυναμικό που αντιτίθεται στο ηλεκτρόδιο. Για κάθε στοιχείο ο πίνακας περιέχει το ίδιο στοιχείο και τα ιόντα με τα οποία αυτό έρχεται σε επαφή.

* * *

η

χημ. τομέας τής φυσικοχημείας ο οποίος έχει ως αντικείμενο τη μελέτη τών φαινομένων που συνδέονται με τη μετατροπή τής χημικής ενέργειας σε ηλεκτρική ενέργεια και αντίστροφα.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. αγγλ. electrochemistry < electro- (πρβλ. ηλεκτρο-*) + chemistry (πρβλ. χημεία). Η λ. μαρτυρείται από το 1858 στον Δημ. Στρούμπο].